Những phát hiện gần đây về nhiễm ký sinh trùng EHP

Bệnh do Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) gây ra, đây là một loại ký sinh trùng vi bào tử trùng truyền nhiễm ảnh hưởng đến các tế bào ống gan tụy của các loài tôm Penaeid. Enterocytozoon hepatopenaei không cần vật chủ khác để lây truyền, do đó đây là một căn bệnh rất dễ lây lan thông qua lây truyền ngang. Nhiễm trùng EHP thường có đặc điểm là tăng trưởng chậm và phân đàn cao và có thể tương quan tích cực với mật độ thả giống cao (Geetha et al. 2022). 

Nhiễm trùng EHP ở tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương

Trong một nghiên cứu của Kumar và cộng sự (2022), các enzym tiêu hóa, quá trình trao đổi chất, sinh lý, khả năng miễn dịch và phản ứng tăng trưởng của tôm Thái Bình Dương ( P. vannamei ) ở các khoảng thời gian khác nhau đã được nghiên cứu sau 90 ngày cảm nhiễm EHP và so sánh với nhóm đối chứng (không thử thách).

Các enzym tiêu hóa α-amylase và lipase giảm đáng kể (P < 0,05) ở nhóm cảm nhiễm EHP. Các biến số chuyển hóa như triglyceride (TG), tổng protein (TP), cholesterol (CL), glucose (GL) và alanine aminotransferase (ALT) thấp đáng kể (P < 0,05) ở nhóm cảm nhiễm EHP. Phản ứng miễn dịch không đặc hiệu bị ảnh hưởng bởi nhiễm trùng EHP bằng cách làm giảm hoạt động của phosphatase kiềm (ALP), catalase (CAT), γ-glutamyl transferase (GGT), tổng khả năng chống oxy hóa (T- AOC), anion superoxide (SOA), phenoloxidase (PO) và tổng số tế bào máu (THC). FCR của nhóm thử thách là 3,01 ± 0,29, trong khi nhóm đối chứng là 1,64 ± 0,05. Tốc độ tăng trưởng của động vật thử thách chỉ đạt 12,17 ± 0,80 g, trong khi đối chứng là 19,27 ± 0,5 g sau 90 ngày nuôi.

Trong một nghiên cứu khác của Subash et al . (2022), tôm thẻ chân trắng Penaeus vannamei đã bị nhiễm EHP theo phương pháp thực nghiệm bằng cách tiêm bào tử (~1x105 ^bào tử/tôm) và cho ăn gan tụy bị nhiễm bệnh. Có sự giảm đáng kể các thông số miễn dịch tổng số lượng tế bào máu (THC), hoạt động catalase (CAT) và hoạt động lysozyme (LYS) - lần lượt là 6, 24 và 24 giờ sau khi nhiễm bệnh (HPI).

Mặt khác, nhiễm trùng EHP dẫn đến mức độ hoạt động superoxide dismutase (SOD), hoạt động prophenoloxidase (proPO) và hoạt động bùng phát hô hấp (RBA) cao hơn đáng kể ở thời điểm 6 hpi. Nhiễm trùng EHP dẫn đến stress oxy hóa (RBA) cao hơn ở thời điểm 6 hpi và được SOD và CAT trung hòa để bảo vệ tế bào vật chủ khỏi tổn thương oxy hóa. Biểu hiện gen Toll được kích hoạt như một phản ứng sớm, vì EHP tương tác với vật chủ và kích hoạt hệ thống prophenoloxidase và sự di chuyển của tế bào máu đến vị trí nhiễm trùng để chống lại EHP xâm nhập từ thời điểm 6 hpi. Mặc dù các phản ứng thích hợp đã được kích hoạt, nhưng có vẻ như chúng không đủ hiệu quả để loại bỏ EHP. Ngoài ra, các lysozyme hoạt động từ bên trong tế bào máu dường như bị EHP vô hiệu hóa hoặc thậm chí có thể không được giải phóng khỏi tế bào máu, vì các tế bào máu không tạo ra sự tự giải phóng hạt hoặc không có khả năng thực bào ký sinh trùng giữa các tế bào khi mức độ giảm từ 24 hpi.

Cao et al . (2023) đã nghiên cứu những thay đổi ở cấp độ phiên mã của gan tụy sau khi cảm nhiễm tôm thẻ chân trắng Penaeus vannamei khỏe mạnh với EHP. Các gen biểu hiện khác biệt (DEG) có liên quan chặt chẽ đến phản ứng miễn dịch và việc tăng cường chức năng tạo máu và kích thích con đường truyền tín hiệu Jak-STAT dẫn đến sự kích hoạt cuối cùng của hệ thống miễn dịch. Nhiễm trùng EHP làm tăng quá trình chuyển hóa lipid và ức chế quá trình chuyển hóa carbohydrate, axit amin và tiêu hóa protein - có thể là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của tôm.

Haemocytin được báo cáo lần đầu tiên ở tôm thẻ chân trắng ( LvHCT ) chống lại nhiễm trùng EHP trong một nghiên cứu của Sukonthamarn và cộng sự (2023). Người ta tin rằng Haemocytin là chất trung gian chính của quá trình kết tụ tế bào máu và hệ thống hoạt hóa prophenoloxidase (proPO). Việc ức chế LvHCT dẫn đến số lượng bản sao EHP cao hơn. LvHCT đóng vai trò quan trọng trong khả năng miễn dịch bẩm sinh của tôm chống lại nhiễm trùng EHP vì bản sao gen LvHCT được điều hòa tăng lên sau khi nhiễm trùng EHP và số lượng bản sao EHP tăng lên ở tôm bị ức chế LvHCT .

Ảnh hưởng của chất lượng nước và hệ thống nuôi đến nhiễm trùng EHP

Trong một nghiên cứu của Shen và cộng sự (2019), tôm nhỏ tăng trưởng chậm, Penaeus vannamei , được thu thập từ các ao đất cho thấy tỷ lệ nhiễm EHP cao (91,3%. Điều thú vị là tôm kích thước lớn bình thường trong các ao đất cũng có tỷ lệ nhiễm EHP cao được xác nhận bằng PCR (11%) và nested ​PCR (72,4 phần trăm). Tôm lớn từ nhà kính có tỷ lệ nhiễm EHP thấp hơn (10,6%) so với tôm lớn bình thường từ các ao đất (72,4%), không phát hiện thấy nhiễm EHP bằng PCR. Các tác giả cho rằng nuôi tôm trong nhà kính ít bị ảnh hưởng bởi nhiễm EHP hơn, như được chỉ ra bởi kích thước và trọng lượng tôm bình thường.

Sáu ao nuôi siêu thâm canh ở Indonesia đã được Nkuba et al . (2021) đánh giá về mức độ amoniac và nitrit cũng như tình trạng nhiễm EHP. Một xét nghiệm PCR phát hiện ra hai ao có kết quả dương tính với EHP, trong khi mức nitrit và amoniac cao hơn 1 ppm. Bốn ao còn lại có kết quả âm tính với EHP, và mức nitrit và amoniac thấp hơn 1 ppm.

Trong một nghiên cứu khác, người ta quan sát thấy rằng nhiễm trùng EHP có thể xảy ra ở độ mặn 2 ppt với tỷ lệ mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng rất thấp, trong khi nhiễm trùng cao hơn về tỷ lệ mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng ở độ mặn 30 ppt (Aranguren et al. 2021).

Sự hiện diện của EHP trong các sinh vật khác có trong ao nuôi tôm

Trong một nghiên cứu của Dewagan và cộng sự (2023) tại một trang trại nuôi tôm ở Maoming, Trung Quốc, tôm và các sinh vật khác đã được nghiên cứu về EHP bằng cách sử dụng các xét nghiệm PCR. EHP đã được phát hiện ở Litopenaeus vannamei , Penaeus monodon , cua, vẹm và ba loài chuồn chuồn.

Trong quá trình kiểm tra mô bệnh học, bào tử EHP được tìm thấy trong ấu trùng và chuồn chuồn trưởng thành bị nhiễm bệnh tự nhiên được thu thập từ ao nuôi tôm. Kết quả cho thấy tín hiệu dương tính với nhiễm trùng EHP trong mỡ cơ thể của ấu trùng chuồn chuồn. Bào tử vi bào tử trưởng thành và chưa trưởng thành và plasmodium sporogonial muộn được quan sát thấy trong tế bào chất của ấu trùng chuồn chuồn bằng kính hiển vi điện tử.

Sự lây truyền EHP từ tôm sang ấu trùng chuồn chuồn đã được xác nhận thông qua các thí nghiệm thử thách trong đó ấu trùng chuồn chuồn không bị nhiễm EHP được chung sống với tôm bị nhiễm EHP. Sự lây truyền EHP từ ấu trùng chuồn chuồn sang tôm đã được chứng minh thông qua sự chung sống của ấu trùng chuồn chuồn bị nhiễm EHP với tôm không bị nhiễm EHP và các thí nghiệm thử thách bằng đường uống. Nghiên cứu đã xác nhận rằng chuồn chuồn có thể là vật chủ khác của EHP và có thể có một con đường lây truyền ngang của EHP giữa chuồn chuồn và tôm.

Trong một nghiên cứu khác, tại Malaysia, của Sajiri et al . (2023), EHP đã được phát hiện trong 82 mẫu vật thủy sinh thuộc ngành Arthropoda, Mollusca và Chordata bằng cách sử dụng PCR nhắm vào các gen mã hóa protein thành bào tử (SWP). Tỷ lệ mắc EHP trung bình bằng PCR là 82,93 % đối với cả ba ngành (Arthropoda, Mollusca và Chordata). Những phát hiện này cho thấy sự hiện diện của bào tử EHP trong các sinh vật thủy sinh trong ao nuôi tôm (cua, côn trùng que nước, vẹm, cá bống) là các vectơ truyền bệnh tiềm ẩn.

Hệ ​​​​vi khuẩn đường ruột và EHP

Shen và cộng sự (2021) đã nghiên cứu mối liên hệ giữa nhiễm trùng EHP, chậm phát triển và hệ vi sinh vật đường ruột ở tôm nhỏ, vừa và lớn ( P. vannamei ). Tất cả các nhóm tôm đều đến từ cùng một lô hậu ấu trùng và được nuôi trong một ao với cùng chế độ ăn và điều kiện môi trường. Tôm nhỏ có số lượng bản sao EHP cao nhất. Hồ sơ điện di gel biến tính (DGGE) cho thấy mô hình vi khuẩn đường ruột của tôm nhỏ và vừa tương tự nhau và khác với mô hình vi khuẩn ở tôm lớn. Những kết quả này chỉ ra rằng hệ vi sinh vật đường ruột bị ảnh hưởng bởi mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng EHP và thời gian nhiễm trùng EHP. Một quan sát khác là sự phong phú của Vibrio cao nhất ở tôm nhỏ, cho thấy khả năng dễ bị vi khuẩn xâm nhập cao hơn.

EHP và hội chứng phân trắng (WFS)

Trong một nghiên cứu thực nghiệm của Aranguren và cộng sự (2021), WFS đã được tái tạo thành công ở P. vannamei . WFS là bệnh của Penaeus monodon và P. vannamei liên quan đến sự hiện diện của các chuỗi phân trắng nổi trong ao nuôi và các biểu hiện lâm sàng của ruột trắng và gan tụy nhợt nhạt. Các tác nhân gây bệnh gây ra nguyên nhân này vẫn chưa chắc chắn và người ta nghi ngờ nó có liên quan đến một hệ vi sinh vật gây bệnh do nhiều tác nhân gây bệnh đường ruột gây ra. Sự liên kết của nhiều tác nhân gây bệnh dựa trên các nghiên cứu cho thấy WFS đã được quan sát thấy ở những nơi có tỷ lệ mắc và mức độ nghiêm trọng của nhiễm EHP cao. Trong nghiên cứu này, một sự tái tạo thực nghiệm của WFS ở P. vannamei bị nhiễm EHP trước đã được thực hiện thành công sau khi thử thách với một phân lập đặc biệt của Vibrio parahaemolyticus . qPCR phát hiện ra rằng tôm bị nhiễm cả EHP và V. parahaemolyticus có tải lượng EHP cao hơn đáng kể so với tôm chỉ bị nhiễm EHP . Trong nghiên cứu này, mối quan hệ hiệp đồng giữa EHP và V. parahaemolyticus phân lập được dẫn đến biểu hiện của WFS.

EHP là một căn bệnh truyền nhiễm cao được biết đến có tác động tàn phá đến sản xuất tôm. Sự lây lan về mặt địa lý của nó đang gia tăng, vì vậy điều quan trọng là người sản xuất tôm phải có các biện pháp quản lý để ngăn ngừa hoặc giảm thiểu tác động của căn bệnh này.