Tôm sú thật sự quay trở lại ở Ấn Độ?

Ý niệm lãng mạn về việc nuôi sú giữa các những người nuôi tôm cũng sẽ giúp ngành này hồi sinh

Tháng 10 năm 2019, chính phủ Ấn Độ đã cho phép Moana Technologies (Hawaii) và Aquionary de la Mahajambre (thường được gọi với tên Aqualma, một phần của tập đoàn Unima) từ Madagascar cung cấp tôm sú bố mẹ (P. monodon) sạch bệnh (SPF) cho Ấn Độ . Do COVID-19, có thể phải đến cuối năm 2020, 2.000 con tôm bố mẹ đầu tiên mới đến được với hai trại giống đối tác, Vaishnavi Aquatech (đối tác của Moana) và Unibio (đối tác của Aqualma). Kể từ đầu năm nay, các trại giống này, chủ yếu là Vaishnavi Aquatech, đã bán 125-135 triệu con giống tôm sú. Liệu tôm sú có thực sự trở lại ở Ấn Độ? Hãy cùng xem xét các quan điểm và ý kiến khác nhau.

Hình 1 - Lô tôm bố mẹ đầu tiên của Moana đến Ấn Độ - Nguồn hình ảnh: Vaishnavi Aquatech

Tôm sú được sản xuất nhiều nhất ở Tây Bengal

Từ 2009-2010, Ấn Độ bắt đầu thử nghiệm nuôi tôm thẻ chân trắng. Trước thời điểm đó, người nuôi tôm ven biển của Ấn Độ chỉ nuôi tôm sú. Hoạt động nuôi này bế tắc trong thời gian dài do dịch bệnh liên tục xảy ra khiến nhiều nông dân và nhà đầu tư không còn mặn mà với ngành tôm.

Khi chính phủ cho phép du nhập tôm chân trắng có kiểm soát, hầu hết nông dân chỉ mất vài năm để chuyển đổi loài hoàn toàn. Vào thời điểm đó, tôm thẻ chân trắng có đặc điểm năng suất cao hơn, ít dịch bệnh hơn nên nông dân hăng hái chuyển đổi. Khi thành công, nhiều nông dân và nhà đầu tư trước đó đã rời bỏ ngành này, quyết định quay trở lại. Điều này đã làm cho việc sản xuất tôm thẻ chân trắng bùng nổ ở Ấn Độ.

Hình 2 - Sản lượng tôm sú các bang ở Ấn Độ từ năm 2009 - 2020. Nguồn hình ảnh: Marine Product Development Authority (MPEDA)

Một số trang trại nuôi tôm sú quảng canh còn lại hiện tại đặt mục tiêu nuôi tôm sú hữu cơ đã và sẽ nhận được chứng nhận ASC để bán cho các siêu thị Coop’s ở Châu Âu.

Tôi là người ủng hộ trung thành đối với tôm sú nuôi quảng canh. Tôi tin rằng đó là một trong những loại tôm bền vững nhất, chưa kể là ngon nhất mà bạn có thể mua. Tuy nhiên, khối lượng tôm sú được sản xuất ở Ấn Độ không đáng kể. Theo MPEDA, nó đã giảm xuống 38.000 tấn trong năm tài chính 2019-2020, thấp hơn nhiều so với sản lượng Việt Nam và Bangladesh, nhưng một số người tin rằng sản lượng thực tế còn giảm hơn nữa.

Nuôi tôm thẻ chân trắng đã xóa sổ môi trường nuôi tôm sú

Đầu năm 2010, virus hội chứng đốm trắng (WSSV) hoành hành trên tôm sú, mặc dù MPEDA đã thành lập trung tâm nhân giống (NBC) do chính phủ điều hành và trung tâm nhân giống tôm bố mẹ (BMC) trên quần đảo Andaman, chương trình này được cho là đã không thành công trong việc sản xuất số lượng lớn tôm sú bố mẹ SPF (sạch bệnh). Sự xuất hiện của đối tượng nuôi mới – tôm chân trắng - cũng đến trong cùng thời kỳ này. Trái với tôm sú bố mẹ, tôm bố mẹ chân trắng đã được cung cấp dưới dạng sạch bệnh (SPF) sẵn sàng và do đó, có thể tránh được việc truyền WSSV từ tôm bố mẹ sang tôm giống phần nào. Đây là lý do chính để nông dân và các trại giống chuyển đổi mạnh mẽ sang nuôi tôm thẻ chân trắng.

Hình 3 - Tác giả bài viết (WILLEM VAN DER PIJL) tại một ao nuôi tôm sú ở Ấn Độ

Bên cạnh việc được cung cấp dưới dạng SPF, L. vannamei (tôm thẻ chân trắng) thích hợp cho việc nuôi thâm canh hơn và mang lại cho người nông dân tỷ suất lợi nhuận cao hơn, khiến cho việc lựa chọn chuyển đổi là không cần bàn cãi.

Các trại sản xuất và chế biến cũng hoan nghênh quá trình chuyển đổi. Các trại giống cho rằng nhờ chất lượng tôm bố mẹ L. vannamei nên việc sản xuất giống dễ dàng hơn nhiều so với sản xuất giống tôm sú.

Các nhà chế biến đã trải qua quá trình thiếu nguyên liệu tôm sú từ các trang trại và do đó họ đã đi đầu trong trong việc khuyến khích các hộ nông dân nuôi tôm thẻ, vì họ biết rằng năng suất của nông dân có thể dễ dàng tăng gấp đôi, cho phép họ có khả năng vận hành hết công suất chế biến và tăng doanh thu xuất khẩu.

Nhưng người nuôi tôm thẻ ngày nay không phải là tất cả đều hạnh phúc. Những năm đầu nuôi tôm thẻ chân trắng đã làm cho nhiều nông dân Ấn Độ rất giàu có, ngày nay họ đã gặp khó khăn sau một vài năm thành công vượt bậc. Các bệnh đặc thù trên tôm thẻ chân trắng ngày càng nhiều và giá tôm thẻ chân trắng giảm khiến người nuôi lâm vào tình thế khó khăn. Tỷ suất lợi nhuận của họ đang bị giảm sâu, và ngay cả khi có một vụ mùa thành công, người nông dân vẫn phải vật lộn để kiếm lợi nhuận.

Một số nông dân đã chuyển sang nuôi tôm sú trong một vài năm, đối với hầu hết nông dân, đây không được coi là một lựa chọn vì không có sẵn tôm sú sạch bệnh. Và thay vì giảm mật độ thả và chu kỳ nuôi, người nông dân - thay vào đó – chấp nhận thu hoạch tôm thẻ với kích thước nhỏ hơn.

Tuy nhiên, với áp lực về giá đối với các quy mô nhỏ, nhiều người hiện nay nhận ra rằng chiến lược này không thể thành công về lâu dài.

Phải mất vài năm vận động hành lang trong ngành để yêu cầu giấy phép cung cấp cho thị trường Ấn Độ tôm sú bố mẹ sạch bệnh thì Moana Technologies và Aqualma mới được cấp quyền tiếp cận thị trường Ấn Độ vào tháng 10 năm 2019.

Hình 4 - Tốc độ tăng trưởng của tôm sú Moana ở các ao nuôi mật độ khác nhau ở Guntur, Andhra Pradesh. Ao 1 (màu xanh dương) - mật độ 7 con/m², ao 2 (màu đỏ) 20 con/m², ao 3 (màu vàng) - 9 con/m², ao 4 (màu xanh lá cây) - 20 con/m².

Các chương trình nhân giống tôm sú đã đạt được tiến bộ trong 10 năm qua

Moana Technologies từ Hawaii, Aqualma từ Madagascar và CP Foods từ Thái Lan, hiện đang chạy các chương trình nhân giống tôm sú tiên tiến, tất cả đều đã vượt quá thế hệ thứ 15. Mặc dù có rất ít dữ liệu chính thức, nhưng tất cả các nhà cung cấp đều khẳng định lợi ích đáng kể về hiệu suất tôm sú của họ. Tất cả chúng đều đạt được trạng thái SPF và những cải thiện ấn tượng về tốc độ tăng trưởng, tính đồng đều và khả năng chống chịu bệnh tật nói chung.

Hình 5 - Trại giống Vaishnavi Aquatech ở Andhra Pradesh

Xét về thị phần, Moana và CP Foods hiện chiếm ưu thế. CP Foods hoạt động từ Thái Lan và chủ yếu cung cấp cho các trại giống của mình ở Thái Lan, Việt Nam, Malaysia và Trung Quốc. CP cũng bán cho các trại giống bên thứ ba ở các nước như Sri Lanka và Bangladesh.

Moana có NBC tại Hawaii và vận hành BMC tại Việt Nam. Con giống được bán cho Bangladesh, Indonesia và Philippines. Hai công ty kết hợp sản xuất khoảng 80.000 con tôm bố mẹ vào năm 2020, phần lớn trong số đó đến từ Moana.

Aqualma đã bán tôm bố mẹ cho các trại giống ở Malaysia được vài năm và Ấn Độ là thị trường xuất khẩu thứ hai ở châu Á.

Hình 6 - Lô tôm sú bố mẹ đầu tiên của Unibio trên máy bay đang trên đường đến Ấn Độ

Tính trạng di truyền được cải tiến, sản lượng tôm sú sẽ tăng đột biến?

Hiện tại, hai nhà cung cấp tôm sú có thể tiếp cận thị trường Ấn Độ là Moana và Aqualma. CP Foods và Topgen, cả hai đều có trụ sở tại Thái Lan, bị loại khỏi thị trường này. Cũng như đối với L. vannamei, chính quyền Ấn Độ không cho phép các công ty Thái Lan cung cấp tôm bố mẹ hoặc tôm giống cho Ấn Độ, vì lo ngại về sự phổ biến của dịch bệnh ở Thái Lan. Các công ty khác khó có thể sớm thâm nhập thị trường Ấn Độ, điều này tạo vị thế vững chắc cho Moana và Aqualma cũng như các trại giống đối tác của họ là Vaishnavi Aquatech và Unibio.

Vaishnavi Aquatech và Unibio nhập khẩu tôm bố mẹ, sản xuất giống trong trại giống của họ và bán thẳng cho nông dân - hai trại giống này là lựa chọn duy nhất của nông dân để có được tôm sú giống SPF. Vaishnavi Aquatech cho đến nay đã sản xuất được 125 triệu tôm giống ở Andhra Pradesh và có thể đạt 200 triệu PL vào tháng 6.

Vào năm 2022, Vaishnavi Aquatech có kế hoạch mở thêm hai trại sản xuất giống để tăng thêm năng lực sản xuất. Bên cạnh các trại sản xuất giống của mình, Vaishnavi Aquatech cũng điều hành 300 ha trang trại nuôi tôm sú ở Gujarat, hiện đã được thả đầy đủ và từ đó có thể thu hoạch khoảng 1.000 tấn trong năm 2021.

Ngược lại, Unibio mới chỉ bán được khoảng 10 triệu PL tại thời điểm này. Công ty hy vọng sẽ sản xuất nhiều hơn nữa nhưng COVID-19 đã gây ra những thách thức về hậu cần và việc sản xuất vẫn chưa đạt tốc độ. Tuy nhiên, một khi những vấn đề này được giải quyết, công ty sẽ nhanh chóng tăng sản lượng do nhu cầu tiêu thụ PL của công ty dồi dào.

Vaishnavi Aquatech đặt mục tiêu sản xuất 30.000 con tôm bố mẹ vào năm 2022 và dần dần nâng con số này lên 52.000 con tôm bố mẹ vào năm 2026. Cuối cùng, công ty đặt mục tiêu không chỉ cung cấp cho các trại giống ở Ấn Độ mà còn xuất khẩu sang các nước khác ở Nam Á và Trung Đông.

Về mặt lý thuyết, Ấn Độ có thể sản xuất 11 tỷ PL và đạt 90.000 tấn tôm sú. Nhưng chúng tôi sẽ phải đợi cho đến khi có nhiều trại sản xuất giống tham gia để nói rằng tôm sú đã thực sự quay trở lại ở đây.

Thị trường đã sẵn sàng chưa?

Ấn Độ không đơn độc trong việc chuyển sang L. vannamei; nhiều quốc gia nuôi tôm khác ở châu Á cũng đã chuyển đổi và chỉ một số ít tiếp tục sản xuất tôm sú ở quy mô đáng kể. Theo thứ tự là Việt Nam, Trung Quốc, Bangladesh, Indonesia, Malaysia, Sri Lanka và Australia.

Mặc dù con số chính thức của FAO về sản lượng tôm sú toàn cầu cao tới 700.000 tấn, nhưng tôi ước tính rằng sản lượng tôm sú tốt nhất ở mức từ 400.000 đến 500.000 tấn và chỉ chiếm 10-15% tổng sản lượng tôm.

Như vậy, tôm sú ngày càng trở thành một sản phẩm có vị thế. Tùy thuộc vào thị trường, nó chủ yếu được bán ở Châu Âu dưới dạng sản phẩm có vỏ không đầu (HLSO - headless shell-on) và sản phẩm đã bóc vỏ cho các nhà hàng hoặc dưới dạng sản phẩm nguyên con cao cấp (HOSO – head-on shell-on) và HLSO cho các thị trường như Trung Quốc, Nhật Bản và Trung đông. Tuy nhiên, khả năng sẵn sàng trả giá tốt hơn cho tôm sú, đặc biệt là đối với các kích cỡ trùng với L. vannamei còn hạn chế.

Hình 7 - Một trong những vụ thu hoạch tôm sú đầu tiên được nuôi bằng giống Moana ở Andhra Pradesh - Ấn Độ

Các nhà nhập khẩu tôm lớn ở Tây Bắc Châu Âu cho rằng họ rất vui khi thấy Ấn Độ đẩy mạnh và sản xuất nhiều tôm sú hơn. Hiện tại, họ chủ yếu mua từ Bangladesh, nhưng khối lượng ở Bangladesh đang giảm và tôm sú của Việt Nam quá đắt đối với hầu hết thị trường EU. Tuy nhiên, họ cảnh báo rằng về giá cả, Ấn Độ sẽ phải dựa trên giá ở Bangladesh, nơi bán với thuế suất 0% và không bị ảnh hưởng bởi các đợt kiểm tra bổ sung, điều mà hàng hóa xuất khẩu của Ấn Độ sang EU phải đối mặt. Trước đó, tôm sú của Ấn Độ đã được đánh giá cao tại thị trường EU, đặc biệt là các nhà hàng Trung Quốc.

Với việc EU có thể không đáp ứng được kỳ vọng của nông dân về giá cả và Mỹ không mấy quan tâm đến tôm sú, Trung Quốc (ngoài Nhật Bản) có thể là nơi để bán tôm sú. Trung Quốc có thị trường cao cấp cho tôm sú chất lượng cao. Trung Quốc có nhu cầu tôm sú cao, điều này không chỉ được thể hiện qua việc Trung Quốc nhập khẩu từ Việt Nam mà còn bởi tuyên bố của Robins McIntosh thuộc CP Foods, người đã nói rằng ông coi Trung Quốc là thị trường lớn nhất, có tiềm năng tăng trưởng nhanh nhất đối với tôm sú bố mẹ. Do đó, tôi tin rằng nếu được gắn nhãn hiệu và tiếp thị đúng cách, người mua Trung Quốc có thể sẵn sàng trả mức giá mà nông dân Ấn Độ, những người đang hy vọng làm cho việc chuyển sang nuôi tôm sú trở nên đáng giá.

Kết luận

Khi tôi đề nghị Victor Suresh từ Hiệp hội Nuôi trồng Thủy sản xem xét blog của tôi, anh ấy bày tỏ kỳ vọng rằng tôm sú sẽ thực sự quay trở lại:

Ấn Độ chấp nhận tôm thẻ chân trắng SPF vì nó dễ nuôi hơn ở mật độ cao hơn. Thành công của việc nuôi tôm thẻ chân trắng đã làm tăng giá thuê đất, điều này khiến nông dân phải tăng mật độ nuôi. Chu kỳ này hiện đã bị phá vỡ do những thách thức trong sản xuất. Nông dân đang hướng đến mật độ thấp hơn, chu kỳ ngắn hơn và hướng đến sản xuất tôm nhỏ hơn. Tại một số thời điểm, họ sẽ thấy rằng phương pháp sản xuất này có lợi cho tôm sú hơn tôm thẻ chân trắng. Nếu sản lượng tôm giống nhiều hơn và chi phí tôm giống thấp hơn, Ấn Độ sẽ bắt đầu chuyển hướng sang sú.

Ý niệm lãng mạn về việc nuôi sú giữa các những người nuôi tôm cũng sẽ giúp ngành này hồi sinh. Mặc dù tôi chia sẻ “quan điểm lãng mạn” của Victor về việc nuôi tôm sú, gợi nhớ nhiều về những ngày xưa tốt đẹp, nhưng tôi thực sự cảm thấy hơi không chắc chắn từ góc độ thị trường. Tôi hy vọng rằng nông dân và các nhà xuất khẩu của Ấn Độ sẽ cùng nhau xây dựng một thương hiệu giúp nông dân có được mức giá mà họ mong đợi.

Nguồn: https://shrimpinsights.com/

Lược dịch: KS. Nguyễn Thành Quang Thuận – VPAS JSC