Mycotoxin: Mối nguy thầm lặng trong nuôi tôm

Trong nuôi trồng thủy sản, mycotoxin có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực nghiêm trọng cho tôm cá.

Hầu hết các vấn đề hiện nay mà ngành nuôi tôm đang phải đối mặt đều liên quan đến sự xuất hiện rộng rãi của bệnh, ví dụ như bệnh nhiễm ký sinh trùng, nhiễm vi khuẩn và virus. Các vấn đề về bệnh làm cho ngành công nghiệp nuôi tôm tổn thất nặng nề vì vậy mọi sự chú ý đều tập trung vào các vấn đề làm sao để đối phó với bệnh. Tuy nhiên, còn có những mối đe dọa tiềm tàng khác có nguyên nhân bởi các yếu tố khác, chẳng hạn như môi trường nuôi và thức ăn cũng có thể ảnh hưởng lớn đến sự thành công của việc nuôi tôm. Mặc dù vậy, những yếu tố này đã bị xem nhẹ.

Một trong các yếu tố đó là sự hiện diện của mycotoxin trong thức ăn tôm. Ô nhiễm thức ăn dùng cho các loài thủy sản là phổ biến ở các vùng nhiệt đới ẩm, chẳng hạn như các nước Đông Nam Á. Sự ô nhiễm thức ăn có thể do nhiều nhiều yếu tố, chẳng hạn như các thành phần thức ăn có chất lượng thấp và phương pháp lưu trữ thức ăn không phù hợp.

Để đảm bảo sự tăng trưởng sản lượng một cách liên tục của ngành nuôi trồng thủy sản và để tăng tính bền vững của nó, ngày càng có xu hướng sử dụng các thành phần có nguồn gốc thực vật  để thay thế một phần hoặc hoàn toàn bột cá và dầu cá trong các công thức thức ăn thủy sản. Do đó, nguy cơ độc tố mycotoxin trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản ngày càng gia tăng.

Ngành công nghiệp thủy sản hiện đang sử dụng nhiều sản phẩm ngũ cốc như bột đậu nành (soybean meal), bột ngô (corn meal) hoặc lúa mì (wheat gluten) và cám gạo (rice bran). Việc xem xét tỷ lệ của chúng trong thức ăn thủy sản (aquafeed) bao gồm cả các tỷ lệ hiện tại, và việc xử lý chúng cẩn thận nên được lưu ý vì chúng được biết đến là các thành phần có nguy cơ nhiễm độc tố mycotoxin. Lấy bột đậu nành làm ví dụ, trong một bài viết tổng quan của Olmix (Tập đoàn sản xuất phụ gia thức ăn chăn nuôi – người dịch) về mycotoxin cho thấy 96% các mẫu được phân tích bị nhiễm một hoặc nhiều loại độc tố nấm mốc. 72% số mẫu được phân tích nhiễm nhiều loại độc đố nấm mốc khác nhau, trong đó FUM (Fumonisins) (60%> LOQ) và DON (Deoxynivalenol) (35%> LOQ) là phổ biến nhất. (LOQ là giới hạn định lượng - Hiểu một cách đơn giản thì đây là nồng độ thấp nhất mà máy (phương pháp) xét nghiệm có thể phát hiện ra và định lượng chính xác nồng độ - Người dịch)

Năm loại Mycotoxin phổ biến nhất được tìm thấy trong thức ăn thủy sản trên toàn thế giới là Aflatoxins (Afla), Zearalenone (ZEN), Trichotecenes (T-2 & HT-2), Fumonisins (FUM), Ochratoxin A (OTA).

Các loài tôm cá bị ảnh hưởng nhiều bởi Aflatoxin

Theo đó, cơ quan đích của aflatoxin là gan, độc tố aflatoxin gây ra hoại tử gan và “chai gan” (carcinom - tạm dịch). Bên cạnh đó, aflatoxin cũng gây ra các trường hợp bệnh lý khác nhau như hoại tử tế bào biểu mô, mang tái nhợt, và tình trạng bất thường đối với gan tụy tôm.

Ochratoxin A gây đột biến, thoái hóa thận và gan. Zearalenone là độc tố ảnh hưởng chủ yếu đến các thông số sinh sản đối với các loài thủy sản khác nhau, tăng tốc thành thục sinh dục, giảm tần suất sinh sản. FUM làm giảm tốc độ tăng trưởng, kém ăn, tổn thương tuyến tụy. Sự hiện diện của Trichotethenes làm giảm sản sinh enzyme phả hủy tế bào vi khuẩn, giảm khả năng chống lại oxy hóa và rối loại sinh lý.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là tất cả mycotoxin đều có khả năng gây ra tình trạng ức chế miễn dịch, tất cả mycotoxin đều làm tăng tỷ lệ chết và làm giảm năng suất sản xuất (bao gồm tốc độ tăng trưởng, FCR, và lượng thức ăn tiêu thụ hàng ngày)

Ảnh hưởng của mycotoxin lên hệ hống miễn dịch

Có nhiều bằng chứng cho thấy động vật thủy sản nuôi ăn thức ăn bị nhiễm độc tố mycotoxin sẽ bị ức chế hệ thống miễn dịch và giảm khả năng kháng bệnh. Điều này có thể xảy ra ngay cả khi động vật thủy sản ăn thức ăn bị ô nhiễm ở mức thấp hoặc trung bình, những tác động của độc tố không được chú ý và thiệt hại kinh tế thường chỉ được xem xét do có liên quan đến sự bùng phát dịch bệnh.

Tuyên chiến với mycotoxin

Sự ô nhiễm của thức ăn và nguyên liệu (sản xuất thức ăn) bởi mycotoxin là một thực tế và sự gia tăng của nó trên toàn cầu khiến cho ngày càng có nhiều khả năng bất kỳ loại thức ăn nào cũng có thể chứa một hoặc nhiều độc tố. Chúng là những độc tố vô hình, không mùi và không vị có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe động vật

Mặc dù sự hiện diện của mycotoxin trong thức ăn thể hiện mối đe dọa gia tăng đối với hoạt động nuôi trồng thủy sản, có một số lựa chọn có sẵn cho các nhà sản xuất và người nuôi để ngăn ngừa hoặc giảm nguy cơ nhiễm độc mycotoxin. Chúng bao gồm lựa chọn nguyên liệu cẩn thận, duy trì điều kiện bảo quản tốt cho thức ăn và nguyên liệu sản xuất thức ăn, và sử dụng sản phẩm khử độc tố mycotoxin hiệu quả để chống lại các loại độc tố khác nhau có thể có.

Chất kết dính hoặc chất hấp phụ đã được sử dụng để vô hiệu hóa tác dụng của mycotoxin bằng cách ngăn chặn sự hấp thụ chúng trong đường tiêu hóa của động vật. Thật không may, các nhóm độc tố nấm mốc khác nhau có cấu trúc hóa học khác nhau và do đó không thể vô hiệu hóa tất cả các độc tố nấm mốc chỉ bằng một chiến lược duy nhất.

Nguồn: Aquaculture Magazine

Lược dịch bởi: KS Nguyễn Thành Quang Thuận - VPAS JSC