THƯƠNG MẠI RÔ PHI TOÀN CẦU CHẬM LẠI
Mặc dù sản lượng thế giới tương đối ổn định, thị trường cá rô phi toàn cầu trong nửa đầu năm 2025 vẫn diễn biến trầm lắng, chịu áp lực bởi nhu cầu yếu tại Hoa Kỳ và những sự méo mó thương mại do thuế quan gây ra.
Trong số các yếu tố khác, mức thuế 55% của Hoa Kỳ áp lên cá rô phi Trung Quốc tiếp tục kìm hãm nhập khẩu, làm suy giảm sức cạnh tranh của các sản phẩm Trung Quốc và đẩy người mua Mỹ chuyển sang các loài cá thịt trắng thay thế như cá tra.
Trong khi đó, các thị trường châu Phi đã mở rộng và trở thành đầu ra quan trọng cho cá rô phi đông lạnh Trung Quốc, với nhu cầu ngày càng tăng từ các quốc gia như Côte d’Ivoire (Bờ Biển Ngà) và Burkina Faso giúp bù đắp một phần lượng hàng sụt giảm sang Hoa Kỳ.
THỊ TRƯỜNG VÀ THƯƠNG MẠI (MARKETS AND TRADE)
Châu Á (Asia)
Ngành cá rô phi Trung Quốc đã phải trải qua một trong những chu kỳ sản xuất khó khăn nhất trong những năm gần đây. Nhu cầu yếu từ thị trường Hoa Kỳ, kết hợp với mưa lớn và cơn bão Wipha vào tháng 7, đã kích hoạt làn sóng thu hoạch bán tháo trên diện rộng và gia tăng áp lực giảm giá.
Tình trạng thiếu hụt đơn đặt hàng từ Hoa Kỳ kéo dài kể từ năm 2024 cùng với lượng hàng tồn kho cao đã buộc các nhà chế biến phải cắt giảm hoạt động thu mua.
Các nhà chế biến Trung Quốc đã phải áp dụng phương thức giao hàng đã nộp thuế (DDP) để bù đắp tác động của mức thuế suất cao từ Hoa Kỳ và duy trì dòng chảy xuất khẩu, trong khi lượng hàng tồn kho trong các kho lạnh đã chạm mức cao kỷ lục.
Khi mùa thu hoạch kết thúc vào cuối tháng 6 năm 2025, các nhà chế biến lớn đã tăng nhẹ giá thu mua để bù đắp chi phí nguyên liệu thô tăng cao. Khối lượng xuất khẩu sang Hoa Kỳ vẫn duy trì ở một trong những mức thấp nhất trong thập kỷ qua, với tổng lượng nhập khẩu lũy kế trong quý 2 năm 2025 giảm xuống chưa đến một nửa so với mức đỉnh điểm năm 2015.
Hệ quả là, nhiều trang trại có khả năng sẽ giảm mật độ thả nuôi cho chu kỳ tiếp theo, báo hiệu nguồn cung sẽ thắt chặt hơn vào cuối năm.
Trung Quốc - sự phục hồi nhờ thị trường Châu Phi và đa dạng hóa
Tuy nhiên, trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu cá rô phi nguyên con đông lạnh của Trung Quốc đã ghi nhận mức tăng 25% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 182,0 triệu USD, tăng từ mức 146,0 triệu USD của năm trước. Sự mở rộng này chủ yếu được thúc đẩy bởi nhu cầu phục hồi từ các thị trường châu Phi và sự đa dạng hóa ngày càng tăng sang châu Âu và Bắc Mỹ.
- Côte d’Ivoire vẫn là người mua lớn nhất của Trung Quốc tại châu Phi, với giá trị xuất khẩu tăng vọt 68% lên 50,6 triệu USD, được hỗ trợ bởi hoạt động cảng ổn định và nhu cầu tiêu dùng bền vững.
- Burkina Faso theo sát với 30,0 triệu USD, duy trì hiệu suất ổn định, trong khi xuất khẩu sang Mali giảm 21% xuống còn 10,4 triệu USD do những thách thức về tài chính nhập khẩu.
- Tính chung, các điểm đến tại châu Phi chiếm gần một nửa tổng giá trị xuất khẩu cá rô phi nguyên con của Trung Quốc.
Trong khi đó, các lô hàng đến các thị trường phát triển đã tăng trưởng nhanh chóng từ mức nền thấp (smaller base). Pháp tăng gấp đôi lượng nhập khẩu lên 9,9 triệu USD, trong khi Canada và Vương quốc Anh lần lượt chứng kiến mức tăng nhập khẩu 166% và 118%, phản ánh sự đa dạng hóa nguồn cung mạnh mẽ hơn và giá cạnh tranh của Trung Quốc.
Việt Nam - sự trỗi dậy mạnh mẽ
Ở những nơi khác tại châu Á, xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam đã tăng vọt trong năm 2025. Tính đến tháng 8, các lô hàng đã đạt 63 triệu USD, đánh dấu giá trị xuất khẩu cao nhất của quốc gia này kể từ năm 2020 và tăng 174% so với cùng kỳ năm ngoái.
Hoa Kỳ chiếm 62% giá trị này, đưa Việt Nam trở thành nhà cung cấp cá rô phi lớn thứ hai cho thị trường này sau Trung Quốc.
Phi-lê cá rô phi đông lạnh vẫn là sản phẩm được ưa chuộng, với kim ngạch nhập khẩu của Hoa Kỳ từ Việt Nam đạt 262 triệu USD trong 7 tháng đầu năm 2025. Con số này cao hơn 19% so với năm 2024, phản ánh niềm tin trở lại của nhà nhập khẩu và sự chuyển dịch ra khỏi các nguồn gốc bị ảnh hưởng bởi thuế quan. Sự phục hồi này được thúc đẩy bởi các nhà chế biến tích hợp dọc (khép kín), tận dụng hệ thống thức ăn hiệu quả và các mô hình nuôi trồng định hướng xuất khẩu.
Hoa Kỳ (United States of America)
Trong quý 3 năm 2025, Hoa Kỳ - nhà nhập khẩu cá rô phi lớn nhất thế giới - đã áp thuế cao đối với phi-lê đông lạnh của Trung Quốc và phi-lê tươi của Brazil, qua đó tái định hình các dòng chảy thương mại và làm giảm sức tiêu thụ chung. Mặc dù thuế suất đối với cá rô phi từ Trung Quốc đã giảm từ 170% xuống 55% thông qua một thỏa thuận thương mại tạm thời, khối lượng nhập khẩu vẫn chưa trở lại mức trước khi có thuế.
Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), nhập khẩu cá rô phi của Hoa Kỳ đạt 89.743 tấn trong nửa đầu năm 2025, trị giá 367 triệu USD, tăng 21% về lượng và 13,7% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.
- Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp hàng đầu (54.457 tấn; 181 triệu USD).
- Theo sau là Colombia (7.841 tấn; 50 triệu USD) và Đài Loan (8.279 tấn; 30 triệu USD).
Bất chấp sự tăng trưởng này, chi phí cao hơn do thuế quan dai dẳng đang ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh về giá, thúc đẩy một số người tiêu dùng chuyển sang các loại protein rẻ hơn. Trong khi đó, các nhà nhập khẩu đang duy trì chiến lược mua hàng thận trọng và làm chậm các hoạt động tái tích trữ (restocking) trong bối cảnh tồn kho cao và nhu cầu bán buôn trầm lắng.
Trong nửa đầu năm 2025, thị trường nhập khẩu cá rô phi của Hoa Kỳ cho thấy hiệu suất trái chiều giữa các danh mục sản phẩm so với cùng kỳ năm trước.
1. Phi-lê tươi/ướp lạnh (Chilled fillets)
2. Phi-lê đông lạnh (Frozen fillets)
- Danh mục này đã phục hồi mạnh mẽ, với tổng giá trị nhập khẩu tăng 11%, từ 185,9 triệu USD (tháng 1-6/2024) lên 207,1 triệu USD trong cùng kỳ năm 2025.
- Trung Quốc, chiếm gần 80% tổng giá trị, đã chứng kiến sự phục hồi mạnh 21% lên 163,5 triệu USD, nhờ điều kiện vận chuyển được cải thiện và giá cả cạnh tranh hơn.
- Ngược lại, giá trị xuất khẩu của Indonesia giảm 28%, trong khi xuất khẩu của Việt Nam tăng vọt lên 11,6 triệu USD, cho thấy sự đa dạng hóa nguồn cung khi người mua tìm kiếm các lựa chọn thay thế chi phí thấp hơn so với nguồn cung từ Trung Quốc và Brazil.
- Đáng chú ý: Lần đầu tiên sau hơn một thập kỷ, cá tra (pangasius) đã vượt qua cá rô phi để trở thành loài cá thịt trắng nhập khẩu hàng đầu về khối lượng, được hỗ trợ bởi việc giảm thuế tạm thời đối với phi-lê cá tra Việt Nam từ 46% xuống còn 20%.
3. Cá rô phi nguyên con đông lạnh (Frozen whole tilapia)
- Phân khúc này tiếp tục đà tăng trưởng, với tổng giá trị nhập khẩu tăng 23%, từ 45,0 triệu USD năm 2024 lên 55,3 triệu USD năm 2025.
- Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp thống trị với 30,0 triệu USD (tăng 1%).
- Đài Loan (Trung Quốc) ghi nhận mức tăng đáng kể 52% lên 17,5 triệu USD.
- Brazil cũng tăng gấp đôi giá trị lên 7,8 triệu USD, củng cố vị thế của mình trong thị trường đang mở rộng đều đặn này.
Châu Mỹ Latinh (Latin America)
Tác động của thuế quan và tái định hình thương mại
Việc Hoa Kỳ áp đặt mức thuế 50% gần đây lên cá rô phi Brazil đang tái định hình thương mại khu vực.
- Brazil cung cấp khoảng 35% lượng nhập khẩu cá rô phi tươi của Hoa Kỳ, và lượng hàng sụt giảm này khó có khả năng được thay thế hoàn toàn bởi các đối thủ cạnh tranh.
- Mexico có thể hưởng lợi từ mức thuế thấp hơn, nhưng Colombia và Honduras thiếu năng lực sản xuất để tiếp quản thị phần của Brazil.
- Hệ quả dài hạn: Nếu duy trì, các mức thuế này cuối cùng có thể làm thay đổi mô hình sản xuất và định giá trong khu vực. Đồng thời, chi phí nhập khẩu cao hơn có thể đẩy người tiêu dùng Mỹ chuyển sang các loại protein rẻ hơn, gây ra hiệu ứng lan truyền trên toàn thị trường cá rô phi toàn cầu.
Brazil: Tăng trưởng nửa đầu năm nhưng lo ngại nửa cuối năm
Xuất khẩu cá rô phi của Brazil đã tăng 52% về lượng và 54% về giá trị trong nửa đầu năm 2025, đạt 8.000 tấn trị giá 36 triệu USD.
- Phần lớn lượng xuất khẩu này là phi-lê tươi cho thị trường Hoa Kỳ, trong khi cá đông lạnh ghi nhận mức tăng 194%.
- Rủi ro: Tuy nhiên, mức thuế mới của Hoa Kỳ, kết hợp với các khoản thuế trước đó, dự kiến sẽ làm giảm mạnh các lô hàng trong nửa cuối năm.
Áp lực nội địa & rào cản thị trường
- Hiệp hội Nuôi cá Brazil (Peixe BR) cảnh báo về áp lực nội địa từ nguồn cung tăng và sự cạnh tranh tiềm tàng từ cá rô phi Việt Nam, mặc dù không có ghi nhận nhập khẩu nào từ Việt Nam trong quý 2 năm 2025.
- Ngành này đang tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới, nhưng việc quay trở lại Châu Âu vẫn bị đình trệ do các quy định nghiêm ngặt về vệ sinh và truy xuất nguồn gốc của EU.
Tình hình sản xuất
- Nhu cầu bên ngoài yếu hơn, kích cỡ cá nhỏ hơn và thời tiết bất lợi đã làm giảm nguồn cung đạt chuẩn xuất khẩu.
- Tình trạng dư cung nội địa đang đẩy giá cả và biên lợi nhuận xuống thấp hơn, bất chấp việc tiêu thụ cá rô phi trong nước đã tăng 10,3% trong 11 năm qua (nhanh nhất trong số các loại protein động vật).
- Với ít thị trường thay thế và rào cản thương mại, các nhà xuất khẩu Brazil đang chật vật duy trì sản xuất.
Colombia, Mexico và Honduras: điểm sáng phát triển
- Colombia: Xuất khẩu cá rô phi là động lực tăng trưởng của ngành thủy sản trong nửa đầu năm 2025. Theo AUNAP, xuất khẩu đạt 17.000 tấn trị giá 134,9 triệu USD, chiếm 57% tổng lượng và 68% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản cả nước.
- Mexico: Các chương trình đào tạo cho 1.400 hộ sản xuất nhỏ đang củng cố tính bền vững và năng lực nội địa.
- Honduras: Các dự án nuôi trồng thủy sản thanh niên đang mở rộng sản xuất thâm canh và tạo việc làm nông thôn.
Giá cả (Prices)
Trung Quốc - giá giảm sâu
Trong quý 2 năm 2025, giá cá nguyên liệu (farm-gate prices) cho cá rô phi nguyên con còn sống (cỡ 300–500g) tại Quảng Châu, Trung Quốc, đạt trung bình 6,28 CNY (0,87 USD)/kg, giảm 16% so với quý trước và thấp hơn 32% so với cùng kỳ năm ngoái.
Brazil - phục hồi nhẹ nhưng vẫn thấp hơn năm ngoái
Tại Brazil, giá cá rô phi đã cho thấy sự phục hồi khiêm tốn theo quý.
- Tại vùng Grandes Lagos, giá trung bình cho cá rô phi nguyên con còn sống đạt 8,08 BRL (1,43 USD)/kg trong quý 2 năm 2025, tăng 10% so với mức 7,51 BRL (1,29 USD) của quý trước.
- Tuy nhiên, so với cùng kỳ năm 2024 (9,30 BRL/1,79 USD mỗi kg), giá tại Brazil vẫn thấp hơn 13%, phản ánh áp lực dai dẳng từ sự gián đoạn thương mại và nhu cầu xuất khẩu yếu hơn.
Nguồn: https://openknowledge.fao.org/items/9744d7a3-6144-4f78-a06c-2cebe6a8062a