Omega-3 trong cá rô ngọc nuôi có thực sự cao hay không?

Cá rô ngọc có nhiều đặc điểm có lợi cho nuôi trồng thủy sản và ngành này có thể sẽ tiếp tục mở rộng sang nhiều nước. Tuy nhiên, ý kiến cho rằng cá rô ngọc là sản phẩm giàu axit béo là không hoàn toàn chính xác. Tương tự như các loại cá khác, cá rô ngọc sẽ chỉ giàu axit béo omega-3 nếu chế độ ăn của chúng cũng bao gồm các chất dinh dưỡng này với lượng lớn. Do đó, sẽ là sai lầm khi cho rằng cá rô ngọc nuôi là một lựa chọn lành mạnh hơn các loại cá khác để tiêu thụ hoặc do chúng tốt hơn nhờ có nhiều omega 3 hơn các loài cá khác.

Cá rô ngọc (Scortum barcoo) là một loài cá ăn tạp nước ngọt, thân hình to khỏe, đầu nhỏ. Loài này cũng được nhận diện bởi sự hiện diện của một hoặc nhiều đốm đen trên cơ thể của nó. Cá nguồn gốc từ Úc, và đang được nuôi trong các hệ thống tuần hoàn (raceway) hoặc trong các ao nuôi thâm canh ở Trung Quốc, Malaysia và Singapore. Tốc độ tăng trưởng của cá nuôi tương đối nhanh và chúng ăn được thức ăn viên.

Do hương vị hấp dẫn và hàm lượng axit béo omega-3 cao nên chúng được thị trường chấp nhận và quan tâm như là nguồn cung thực phẩm. Axit béo omega-3 có thể gọi là axit α-linolenic (18: 3n-3) - được tìm thấy nhiều, hàm lượng cao trong một số nguồn dầu thực vật như hạt lanh - hoặc những loại có chuỗi dài hơn như EPA (20: 5n-3) và DHA (22: 5n-3) thường liên quan đến cá biển đánh bắt tự nhiên. Axit béo omega-3 có lợi cho sức khỏe người so với axit béo bão hòa (SFA), không bão hòa đơn (MUFA) hoặc omega-6.

Số liệu hàm lượng axit béo omega-3 cao trong cá rô ngọc dựa trên số liệu phân tích từ cá thu thập ở môi trường tự nhiên. Cá ăn thức ăn tự nhiên có chứa một lượng đáng kể axit béo omega-3 chuỗi dài, chẳng hạn như EPA và DHA. Tuy nhiên, loài cá này sau đó đã được quảng cáo như một sự thay thế lành mạnh và hấp dẫn hơn cho các loài cá nước ngọt nuôi khác, chẳng hạn như cá rô phi, trước đây đã bị dư luận tiêu cực nhầm là có giá trị dinh dưỡng tương tự như thịt xông khói.

Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy hàm lượng omega – 3 trong cá rô ngọc nuôi thực tế không phải là luôn cao, nó phụ thuộc nhiều vào dinh dưỡng mà nó được ăn được trong quá trình nuôi. Trong một nghiên cứu, khi cá rô ngọc được cho ăn chế độ ăn dầu cá hoặc dầu thực vật thì hàm lượng axit béo omega-3 chuỗi dài hơn về cơ bản là ít hơn đối với cá cho ăn chế độ ăn chỉ dựa trên dầu thực vật. Vì thành phần axit béo trong khẩu phần không được đo trực tiếp, nên không rõ liệu cá rô ngọc có tích lũy axit béo omega-3 ở mức cao hơn khẩu phần của chúng hay không.

Việc xác định thông tin này cần được người nuôi và người tiêu dùng cá rô ngọc biết, vì đối tượng nuôi này được kỳ vọng sẽ tăng sản lượng và lan rộng ra các nước. Vì vậy, mục tiêu nghiên cứu của chúng tôi là cho loài này ăn thức ăn viên thương mại trong hai tháng, với hàm lượng omega-3 tương đối cao, và so ảsánh thành phần axit béo giữa cá và khẩu phần ăn.

Thành phần tương tự của cá rô ngọc cũng được đo và so sánh với thành phần của các loài cá quan trọng khác về mặt thương mại. Để giảm thiểu bất kỳ cơ hội kiếm được thức ăn tự nhiên của cá trong khi thí nghiệm và làm ảnh hưởng đến kết quả, cá rô ngọc được nuôi trong một hệ thống tuần hoàn khép kín.

Kết quả

Hàm lượng protein thô toàn thân và cơ của cá rô ngọc tương đương với các loài cá khác, chẳng hạn như cá rô phi và cá da trơn. Tuy nhiên, hàm lượng lipid về cơ bản cao hơn đáng kể, đặc biệt là ở toàn bộ cơ thể (Bảng 1). Khi so sánh hàm lượng lipid cơ của cá rô ngọc trong điều kiện này với các loài cá khác (Bảng 2), nó có thể được coi là cá có dầu. Tuy nhiên, cá có dầu như cá hồi có xu hướng chứa nhiều axit béo omega-3 chuỗi dài hơn, cho dù chúng được nuôi hay đánh bắt từ tự nhiên (Blanchet và cộng sự 2005).

Bảng 1 - Các thành phần của cá rô ngọc con

Bảng 2 - So sánh thành phần của các loài cá

Ngược lại, cả hàm lượng SFA và MUFA trong cá rô ngọc đều cao hơn đáng kể so với hàm lượng omega-3 của chúng. Ai cũng biết rằng thành phần axit béo của cá phụ thuộc phần lớn và nói chung là tương tự như thành phần của chế độ ăn. Đây chắc chắn là trường hợp của cá rô ngọc.

Nhưng điều làm cho những kết quả này đáng chú ý hơn là cả hàm lượng SFA và MUFA trong cá rô ngọc đều cao hơn so với chế độ ăn của chúng, trong khi hàm lượng omega-3 lại thấp hơn. Những kết quả này chỉ ra rõ ràng rằng cá rô ngọc không có gì nổi bật về hàm lượng omega-3 của nó. Điều này đặc biệt có giá trị khi xem xét rằng các loại cá nước ngọt khác được nuôi trong điều kiện nhiệt đới, chẳng hạn như cá rô phi, có hàm lượng DHA (C22: 6n-3) cao hơn nhiều, bất kể được cho ăn dầu cá hay dầu thực vật (Bảng 4) .

Bảng 3 - Thành phần axit béo trong khẩu phần ăn cho cá rô ngọc và trong cơ của chúng sau 2 tháng cho ăn.

Bảng 4 - Thành phần axit béo được lựa chọn (% tổng số axit béo) ở cá rô phi so với khẩu phần của chúng khi nuôi trong phòng thí nghiệm sau 5 tháng. Dữ liệu được tổng hợp từ Ng và cộng sự (2013). (* không được phát hiện)

Điều quan trọng cần lưu ý là cá được lấy mẫu vẫn là cá con, không phải kích cỡ thương phẩm. Mặc dù thành phần axit béo dường như không khác so với các cá lớn hơn, nhưng có thể dự đoán rằng hàm lượng lipid toàn cơ thể sẽ cao hơn đáng kể. Điều này là do hệ thống nuôi của chúng tôi thường quan sát thấy rằng cá rô ngọc cỡ thị trường (> 300 gram) tích trữ rất nhiều chất béo bên trong (xem hình) có thể lên đến 30% trọng lượng thực của chúng. Một lần nữa chó thấy, nhiệt độ nước tương đối cao (27 độ C) có thể ảnh hưởng đến điều này.

Một chiến lược để cải thiện thành phần axit béo của cá có thể bao gồm sử dụng chế độ ăn hoàn thiện có chứa lượng dầu cá cao hơn hoặc dầu vi tảo giàu axit béo omega-3. Điều này đã được chứng minh là tương đối hiệu quả trên cá rô ngọc (Van Hoestenberghe và cộng sự 2013), tuy nhiên, những loại dầu này có thể đắt tiền và do đó ít được người nuôi áp dụng. Các chiến lược thay thế, chẳng hạn như công nghệ biofloc hoặc nuôi cá với thức ăn tự nhiên trong nước, có thể là một lĩnh vực đáng khám phá để có khả năng nâng cao giá trị dinh dưỡng của cá rô ngọc.